Uzależnienie od benzodiazepin – przyczyny, objawy uzależnienia, leczenie

Benzodiazepiny to grupa leków o silnym działaniu przeciwlękowym, uspokajającym i nasennym. Ich stosowanie rozpoczyna się w porozumieniu i na wyraźne wskazanie lekarza, a sam lek wydawany jest na receptę. Choć benzodiazepiny wykazują skuteczność w leczeniu zaburzeń i chorób takich jak stany lękowe, bezsenność czy depresja, ich nadużywanie może prowadzić do niebezpiecznego w skutkach uzależnienia. Dlaczego nieumiejętnie przyjmowane leki z tej grupy mogą stać się przyczyną nałogu? Jak stan uzależnienie wpływa na organizm i jak wygląda jego leczenie?

Czym jest uzależnienie od benzodiazepin? Dlaczego te leki tak uzależniają?

Benzodiazepiny to substancje o silnym działaniu, które wpływają na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Skutkiem ich stosowania jest spadek pobudzenia i efekt uspokajający. Z uwagi na swoje dodatkowe działanie nasenne i przeciwlękowe leki, w których skład wchodzą, wykorzystywane są w leczeniu takich problemów zdrowotnych jak zaburzenia snu, stany lękowe i depresja, zespół odstawienia alkoholu czy napady paniki. Niektóre związki benzodiazepin wykazują także właściwości przeciwdrgawkowe, mogą być więc z powodzeniem wykorzystywane w leczeniu padaczki. Mimo wysokiej skuteczności w leczeniu każdego z tych obszarów, leki zawierające benzodiazepiny mogą stać się przyczyną uzależnienia. Dlaczego tak się dzieje?

Leki zawierające związki benzodiazepin działają szybko i zazwyczaj skutecznie. Oczekiwany efekt kojarzony jest przez pacjenta z pożądanym przez niego poczuciem ulgi, może więc prowadzić do uzależnienia – zarówno psychicznego, jak i fizycznego. Na pojawienie się nałogu decydujący wpływ mają dwa czynniki – przyjmowana dawka, a także czas stosowania. Na ryzyko pojawienia się problemu, jakim jest uzależnienie od benzodiazepin, szczególnie narażone są osoby, które mają tendencje pojawienia się nałogów lub już się z takimi zmagają (np. uzależnienie od alkoholu czy narkotyków), a także osoby w podeszłym wieku lub chorujące na zaburzenia osobowości. Warto jednak pamiętać, że przy stosowaniu leków o tak silnym działaniu ryzyko uzależnienia dotyczy każdego pacjenta, dlatego bardzo  ważna jest uważna obserwacja własnych reakcji w procesie leczenia i zdobycie wiedzy na temat tego, jak rozpoznać sygnały uzależnienia od benzodiazepin.

Objawy uzależnienia od benzodiazepin

Z uwagi na działanie leków z tej grupy, objawy te zwykle wiążą się albo ze stopniowym, niezgodnym z zaleceniami lekarza, samodzielnym zwiększaniem dawki leku przez pacjenta, albo ze stosowaniem mniejszej dawki, ale przez długi czas – także po zakończeniu wskazanego okresu leczenia benzodiazepinami. W pierwszym przypadku warto mieć na uwadze fakt, że nadużywanie leków z tej grupy zwiększa tolerancję organizmu na ich działanie – w efekcie, mimo przyjmowania określonej dawki pacjent nie odczuwa jej działania, sięga więc po większą w celu uzyskania pożądanego efektu.

Nadużywanie benzodiazepin może pojawić się także wskutek trudności z ich odstawieniem, które mogą objawiać się dyskomfortem w postaci zespołu odstawionego. W obawie przed nieprzyjemnymi symptomami, takimi jak nasilenie stanów depresyjnych, lękowych czy ataków paniki, pacjenci nie podejmują prób rekomendowanego przez lekarza, stopniowego odstawienia leku. Osoby, u których obserwuje się objawy uzależnienia, mogą także zwiększać częstotliwość wizyt u lekarza, w celu uzyskania recepty na leki, a także wpadać w niepokój, rozdrażnienie lub panikę, gdy określona dawka leku, która mogłaby zostać dodatkowo zastosowana, np. w przypadku nagłej stresującej sytuacji, jest poza ich zasięgiem.

Skutki nałogu

W efekcie niekontrolowanego stosowania i nadużywania leków zawierających te związki, mogą pojawić się niepożądane objawy, które świadczą o negatywnym stanie zagrażającym zarówno zdrowiu, jak i życiu pacjenta. Przedawkowanie środków z tej grupy leków może wywoływać euforię, stany zobojętnienia i spowolnienia psychosomatycznego, omamy, apatię i senność czy zaburzenia pamięci. Wraz z rozwojem problemu, jakim jest lekomania, pacjent traci decyzyjność i poczucie własnej woli, stając się więźniem uzależnienia – w takim stanie samodzielne funkcjonowanie i troska o własne zdrowie są utrudnione, dlatego swoje lub bliskich spostrzeżenia dotyczące zmiany zachowania warto skonsultować z lekarzem. Na uwadze należy mieć również fakt, że zarówno zwiększanie dawki, jak i odstawianie leku powinno odbywać się pod kontrolą specjalisty.

Jak odstawić benzodiazepiny? Jak wygląda leczenie uzależnienia?

Decyzja o skorzystaniu z pomocy lekarza-terapeuty to krok w stronę powrotu do zdrowia i szansa na uzyskanie wsparcia, gdy pojawią się objawy odstawienne, z którymi trudno poradzić sobie samodzielnie. Leczenie ma zwykle postać ustalaną indywidualnie – o jego przebiegu decyduje terapeuta, oceniając stan zdrowia pacjenta. Jeśli przyczyną nadużywania benzodiazepin była chęć wywołania efektu euforii – terapia lekomanii może rozpocząć się od detoksykacji organizmu. W innych przypadkach lekarz może zadecydować o zmianie stosowanych środków na takie, które zawierają związki o długo działające, przez co stopniowe odstawienie benzodiazepin stanie się łatwiejsze. W czasie leczenia benzodiazepiny mogą być zastępowane także innymi grupami leków, np. SSRI (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny) na wyraźne polecenie lekarza.

Dzięki odpowiednio poprowadzonej terapii, jaką może zaoferować np. profesjonalny ośrodek leczenia uzależnień, odstawienie benzodiazepin jest możliwe i ma szansę przebiegać pod okiem specjalistów – a więc w sposób kontrolowany i jak najbezpieczniejszy dla pacjenta. Dodatkowo, w porozumieniu z lekarzem i w zależności od stanu zdrowia pacjenta oraz jego samopoczucia, profesjonalne wsparcie może zostać uzupełnione o elementy terapii behawioralnej. Warto skorzystać z tego rozwiązania, chcąc lepiej chronić własne zdrowie i pozwolić sobie na wolne od nałogu życie.